Utrata wagi, w kategoriach medycznych, odnosi się do zmniejszenia całkowitej masy ciała; jest to spowodowane zmniejszeniem: płynów, masy tłuszczu (tkanki tłuszczowej i/lub tkanki tłuszczowej) oraz masy beztłuszczowej (tj. złogi mineralne w kościach, mięśniach, ścięgnach i innych tkankach łącznych). Utrata wagi może nastąpić zarówno w sposób niezamierzony, z powodu choroby, jak i poprzez świadomy wysiłek mający na celu poprawę stanu rzeczywistej (lub postrzeganej) nadwagi/otyłości. Tak zwana "niewyjaśniona utrata masy ciała", tj. nie spowodowana zmniejszeniem spożycia kalorii w stosunku do wydatku energetycznego (dobrowolnie lub nie), nazywana jest wyniszczeniem i może być poważnym objawem medycznym. Intencjonalna utrata masy ciała jest powszechnie identyfikowana jako utrata masy ciała, ale zgodnie z tym, co zostało wspomniane we wstępie, stanowi ona zupełnie inny proces niż wyniszczenie. Jak oszacować medyczną utratę wagi? Niezamierzona utrata wagi może być wynikiem rzeczywistej utraty masy ciała (ubytek tkanki tłuszczowej), lub utraty płynów ustrojowych, zaniku mięśni, a nawet kombinacji tych czynników. Niezamierzona utrata masy ciała jest uznawana za problem medyczny, gdy występuje: co najmniej 10% całkowitej masy ciała w ciągu sześciu miesięcy lub co najmniej 5% w ciągu ostatniego miesiąca. Innym kryterium medycznym stosowanym do oceny kwalifikowalności wagi całkowitej (u normalnych dorosłych, nie u dzieci, a tym bardziej sportowców) jest wskaźnik masy ciała (BMI). Polega to na umieszczeniu pacjenta w jednej z następujących kategorii (reprezentujących przedziały): niedowaga, waga prawidłowa i nadwaga. Widać, że w obrębie tej samej kategorii mogą występować dość istotne różnice (np. 10 kg). Z drugiej strony, u niektórych osób starszych, podobne lub nawet mniejsze wahania w zakresie normalnej wagi mogą być o wiele bardziej niepokojące niż wynikałoby to z BMI. Jakie są cechy charakterystyczne niezamierzonej utraty wagi? Niezamierzona utrata wagi może wystąpić z powodu niewystarczająco odżywczej diety w wyniku niedożywienia. Przyczyną niezamierzonej utraty wagi mogą być również: procesy chorobowe, zmiany w metabolizmie, zmiany hormonalne, leki lub inne zabiegi, rozwój patologii i zmniejszony apetyt. Wchłanianie jelitowe może prowadzić do niezamierzonej utraty wagi i może być spowodowane: przetokami, biegunką, interakcjami lek-składnik odżywczy, brakiem lub niewydolnością enzymów oraz zanikiem błony śluzowej. Co to jest kacheksja? Jak można się spodziewać, mimowolna, postępująca i noszona utrata masy ciała jest czasami określana jako wyniszczenie. Różni się to również od utraty masy ciała z powodu obecności ogólnoustrojowej odpowiedzi zapalnej i jest często związane z niepomyślnymi wynikami diagnostycznymi. W zaawansowanych stadiach postępującej choroby może dojść do zmiany metabolizmu, co skutkuje utratą masy ciała nawet przy stosowaniu zbilansowanej diety, bez wywoływania zwiększonego poczucia głodu. Stan ten nazywany jest: zespołem wyniszczenia anorektycznego (ACS), który często jest niemożliwy do wyleczenia nawet poprzez suplementację. Objawy mimowolnej utraty masy ciała z powodu ACS obejmują: poważne wyczerpanie mięśni, brak apetytu i wczesne uczucie sytości, nudności, niedokrwistość, osłabienie i zmęczenie. Mimowolna utrata wagi jest kryterium diagnostycznym w przypadku nowotworów, cukrzycy typu 1, zaburzeń tarczycy itp. Jakie skutki może mieć poważna niezamierzona utrata wagi? Ciężka niezamierzona utrata masy ciała może obniżać jakość życia, obniżać skuteczność terapii lub powrotu do zdrowia, pogarszać przebieg choroby i być czynnikiem ryzyka zwiększonej śmiertelności. Wynikające z tego niedożywienie może upośledzać każdą funkcję ludzkiego ciała, od pojedynczych komórek do najbardziej złożonych funkcji organizmu: odpowiedź immunologiczną, gojenie się ran, siłę mięśni (np. mięśni oddechowych), funkcję nerek, termoregulację, cykl menstruacyjny, itd. Dodatkowo, towarzyszące niedożywienie wiąże się z brakiem elektrolitów, witamin, itp. Niedołężność, która często towarzyszy ciężkiej utracie wagi, może również prowadzić do innych powikłań, takich jak np. odleżyny. Według danych brytyjskich (Malnutrition Universal Screening Tool - MUST) do 5% populacji ogólnej ma niedowagę, a ponad 10% osób powyżej 65. roku życia jest zagrożonych niedożywieniem.