Po omówieniu osteoporozy w ujęciu ogólnym, w tym filmie przyjrzymy się bliżej sposobom jej rozpoznawania, leczenia i zapobiegania. Zanim zagłębimy się w te aspekty, chciałabym krótko przypomnieć, że osteoporoza to choroba charakteryzująca się ubytkiem tkanki kostnej. Ubytek ten sprawia, że kości stają się bardziej kruche, co zwiększa ryzyko złamań nawet przy bardzo niewielkich urazach. Należy zauważyć, że utrata pewnej ilości masy kostnej jest fizjologicznie i nieuchronnie związana z postępującym wiekiem. Istnieją jednak czynniki, które sprzyjają zmniejszeniu objętości kości, przede wszystkim brak estrogenów wynikający z menopauzy. Wystąpieniu osteoporozy może sprzyjać również długotrwała terapia lekowa kortykosteroidami lub lekami immunosupresyjnymi, nadmierne wychudzenie, niedobory żywieniowe, nadużywanie alkoholu oraz niektóre choroby, takie jak zespół Cushinga i nadczynność tarczycy. W poprzednim odcinku mówiliśmy też, że osteoporoza jest chorobą trudną do rozpoznania. W większości przypadków nie powoduje on żadnych objawów, które mogłyby wzbudzić podejrzenia co do jego obecności. Dopiero z czasem osteoporoza daje o sobie znać, objawiając się bólem kości, który nasila się przy obciążeniu; typowe jest również obniżenie wzrostu z powodu skrzywienia kręgosłupa. Często osteoporoza objawia się nagle jednym z typowych złamań "kruchości kości". Aby uniknąć tej przykrej niespodzianki, w pewnym wieku należy dokładnie ocenić indywidualne ryzyko wystąpienia osteoporozy. Konieczne jest zatem uwzględnienie ewentualnych "czynników ryzyka", takich jak współistniejące choroby lub terapie lekowe powodujące osteopenię. Ponadto wskazane jest, aby wszystkie kobiety w wieku zbliżonym do menopauzy, a w każdym razie około 65 roku życia również mężczyźni, poddali się badaniu densytometrycznemu, zwanemu komputerową minerometrią kości (MOC). Badanie to mierzy stan mineralizacji kości, podstawowy parametr pozwalający określić stopień osteoporozy i ryzyko jej wystąpienia; w szczególności, im niższa "gęstość mineralna kości", tym większe ryzyko rozrzedzenia kości, a tym samym osteoporozy. Zobaczmy teraz bardziej szczegółowo, na czym polega to badanie. Komputerowa minerometria kości, potocznie zwana densytometrią kości, jest podstawowym badaniem pozwalającym na określenie stanu zdrowia układu kostnego. Mowa o minimalnie inwazyjnym i całkowicie bezbolesnym badaniu, które wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie do oceny ilości minerałów obecnych w kościach. Obszary zwykle oceniane to kręgosłup lędźwiowy i kość udowa. Mówiąc bardziej szczegółowo, badanie densytometryczne porównuje "gęstość" kości stwierdzoną u pacjenta ze średnią wartością dla młodszej populacji referencyjnej. Wynik tego porównania wyrażony jest w tzw. T-score, wartości liczbowej wyrażonej w odchyleniach standardowych (SD). Wskaźnik T-score, oprócz tego, że opisuje gęstość kości pacjenta, mówi nam, jak daleko jest ona od tego, co jest uważane za normalne w populacji referencyjnej. Według Światowej Organizacji Zdrowia, wskaźnik T-score poniżej 2,5 SD (-2,5 SD) wskazuje na osteoporozę. Wynik pomiędzy -1 a -2,5 SD świadczy o osteopenii; w tych przypadkach szkielet utracił gęstość mineralną kości, ale nie ma jeszcze obrazu osteoporozy. Z drugiej strony, test uważa się za normalny, jeśli T-score nie odbiega od normy o więcej niż jedno odchylenie standardowe (-1). Oprócz densytometrii kości, w diagnostyce osteoporozy można wykorzystać inne badania instrumentalne, których celem jest potwierdzenie obecności choroby, ale także zrozumienie jej przyczyny. Lekarz może skorzystać z badania rentgenowskiego kręgosłupa, które jest przydatne w diagnostyce i datowaniu złamań kręgów. Innymi słowy, może on ocenić, czy obecne są niedawne lub wcześniejsze urazy, ponieważ, jak już opisano, czasami te złamania mogą być bezobjawowe. Niektórzy specjaliści stosują metodę analizy kręgów lędźwiowych i grzbietowych zwaną morfometrią kręgów. Badanie to polega na pomiarze wysokości trzonów kręgów w celu stwierdzenia, czy nie doszło do nowego złamania kręgów. Morfometrię kręgów można wykonać za pomocą densytometru lub na standardowych zdjęciach RTG kręgosłupa. Badania laboratoryjne są również istotnym elementem wspomagającym diagnostykę osteoporozy. Badania krwi i moczu pozwalają bowiem ocenić stan metabolizmu kostnego, mogą wskazać ewentualne czynniki sprawcze i są szczególnie przydatne w przypadku podejrzenia wtórnej postaci osteoporozy. Oprócz rutynowych badań ocenia się również szereg parametrów zwanych "markerami przebudowy kości".